De Beroemde Echoput

De Echoput in Apeldoorn is een bijzonder stukje erfgoed dat niet alleen bekendstaat om zijn diepte en historische functie, maar vooral om het mysterieuze natuurverschijnsel dat generaties bezoekers heeft verbaasd.

De put ontstond in de vroege 19e eeuw, rond 1809, in opdracht van koning Lodewijk Napoleon, de broer van keizer Napoleon Bonaparte. In die tijd was Paleis Het Loo een belangrijk koninklijk verblijf, waar vaak grote stoeten koetsen arriveerden. Reizigers, soldaten en hofpersoneel hadden onderweg behoefte aan vers drinkwater. Daarom werd besloten om een waterput te slaan langs de Amersfoortseweg, niet ver van de huidige Amersfoortseweg die het paleis met de rest van het land verbond.

Het graven van de put was een technisch huzarenstukje. De werklieden moesten ruim 56 meter diep de zandgrond in, een aanzienlijke diepte voor die periode. Het water dat men uiteindelijk bereikte, was schoon en constant van temperatuur, wat het zeer geschikt maakte voor paarden en reizigers. Al snel merkte men dat geluid zich op een merkwaardige manier in de nauwe schacht verspreidde. Wie iets riep, hoorde het even later als een heldere echo terugkeren. Deze onverwachte akoestiek maakte de put tot een bezienswaardigheid.

De Echoput trok in de 19e eeuw steeds meer bezoekers. Wandelaars, toeristen en zelfs koninklijke gasten lieten zich graag het fenomeen demonstreren. Soms werden er melodieën in de put gezongen, zodat men kon horen hoe de klanken als een soort galmend koor terugkeerden.

Om vervuiling door bladeren, dieren of afval tegen te gaan, bouwde men rond 1910 een houten puthuis met een puntdak en grote luiken. Dit puthuis gaf niet alleen beschutting aan het water, maar bood ook een ruimte waar bezoekers onder begeleiding van de beheerder naar binnen konden.

De familie Bos was vanaf het begin van de 20e eeuw nauw verbonden met de Echoput. Zij woonden in een huisje aan de overkant van de weg en hielden toezicht. Bezoekers betaalden een kleine bijdrage, vaak een kwartje, om de echo te horen. Vooral in de zomermaanden was het er druk. De familie Bos vertelde verhalen over de oorsprong van de put en liet kinderen schreeuwen of zingen om de echo te ervaren. Het geluid kaatste meerdere keren heen en weer langs de vochtige stenen wanden, wat het effect nog indrukwekkender maakte.

In de crisistijd van de jaren dertig werd de Echoput een belangrijke inkomstenbron voor de familie. Maar in 1935 besloot Rijkswaterstaat dat het openbare gebruik moest stoppen. Redenen waren zorgen over hygiëne en veiligheid. De sluiting per 1 mei 1936 betekende een grote klap voor de familie Bos. Ondanks protesten uit de regio en ingezonden brieven in de kranten bleef het verbod van kracht. De put werd afgesloten, en het terrein raakte langzaam in vergetelheid.

Pas tientallen jaren later, in de jaren negentig, ontstond er weer belangstelling. In 1996 kreeg de Echoput een grondige restauratie. De gemetselde putwand werd hersteld, het puthuis opgeknapt en het terrein opgeruimd. Bij het 200-jarig jubileum in 2011 werd de put tijdelijk opengesteld. Veel oudere Apeldoorners haalden herinneringen op aan de tijd dat ze er als kind stonden te roepen.

De Echoput is inmiddels aangewezen als rijksmonument vanwege zijn bijzondere geschiedenis en zeldzame bouwtechniek. Het houten puthuis geldt als gemeentelijk monument. Vlakbij de put bevindt zich tegenwoordig het bekende Hotel de Echoput, dat zijn naam aan dit unieke waterwerk ontleent.