Wie vroeger over de Arnhemseweg liep, kon het niet missen: op de hoek met de Christiaan Geurtsweg stond jarenlang een café dat voor talloze Apeldoorners een tweede huiskamer was. Café Het Wapen van Apeldoorn – in de volksmond vaak simpelweg ‘Café Bannink’ genoemd.
De eerste jaren – Een bescheiden café aan de straatweg
Aan het begin van de twintigste eeuw stond op deze plek al een eenvoudig café. Gerrit Stempher, een echte ondernemer en bekende verschijning in de buurt, nam het zaakje in 1902 over. Hij vroeg in november 1904 een vergunning aan voor het schenken van sterke drank, vooral bedoeld voor de logeergasten die langs de straatweg reisden. Zijn café bood beschutting voor vermoeide reizigers, dorpsbewoners, handelaars en arbeiders. Men dronk er een borrel, at een simpele hap en vond er bovenal gezelschap.
Germania – Bouwen, vernieuwen en groeien
In 1906 gooide Stempher het roer radicaal om. Hij liet het oude gebouw slopen en bouwde er een groter, moderner café voor terug: Germania. Het werd meteen het gesprek van de dag. Stempher liet unieke muurschilderingen aanbrengen, richtte buiten een speeltuin in en adverteerde met ‘goede consumpties tegen billijke prijzen’. Kinderen mochten zonder begeleiding niet naar binnen; dit was een fatsoenlijk huis, waar rust, gezelligheid en veiligheid belangrijk waren. De speeltuin trok gezinnen en de bar trok de vaste stamgasten.
In 1911 werd het café getroffen door een grote brand die het achterhuis verwoestte. Maar Stempher liet zich niet kennen. Het voorste, nieuwe deel bleef behouden en nog datzelfde jaar begon de herbouw. Daarbij kwam er een enorme zaal met een royaal toneel, ingericht met speciaal geschilderde decors. Dansclubs gaven er lessen, er werden feesten gevierd en op avonden met voorstellingen gonsde het in de zaal van de spanning. Toneelverenigingen, wandelclubs, biljartliefhebbers en vakbonden vonden hier hun onderdak. De tuin was op zonnige dagen het domein van spelende kinderen en kletsende ouders.
Concordia – Het kloppend hart van de buurt
Vanaf die tijd groeide het café uit tot centrum van het buurtschap en kreeg het de naam Concordia. Stemphers zoon, die eveneens Gerrit heette, zat in de Apeldoornse politie. Vergaderingen vonden plaats in zijn vaders café, waar hij geregeld als spreker optrad. In 1924 gaf Gerrit het stokje door aan zijn zoon Anton Stempher, die de zaak met dezelfde inzet voortzette. Ondanks het bruisende verenigingsleven en de vele feesten, werd het in de jaren twintig steeds moeilijker om het hoofd boven water te houden. In 1928 volgde het faillissement, maar de familie hield het café nog een paar jaar draaiende, tot de deuren uiteindelijk moesten sluiten.
Nieuwe energie – De familie Bannink neemt het over
In 1931 kwam er nieuw leven in het café. Hendrik Bannink, die zijn sporen al had verdiend als caféhouder in Hengelo, vestigde zich in Apeldoorn en nam het café over. Hij moderniseerde het interieur, plaatste twee nieuwe biljarts en gaf het de frisse naam Café Zuiderkwartier.
Bannink bleek een rasondernemer. Hij schonk bekers voor sportwedstrijden, moderniseerde de zaal en wist het café te vernieuwen zonder het vertrouwde gevoel te verliezen. De grote zaal achter het café werd hét podium voor muziekverenigingen, wandelmarsen, biljarttoernooien, kaartavonden, toneeluitvoeringen en voetbalfeesten. Op zondagmorgen kwamen wandelaars en sporters samen. De tuin stond op zomerse dagen vol tafels waar families zich te goed deden aan limonade, bier en gebak.
Het Wapen van Apeldoorn – Volkscafé met allure
In 1944 koos Bannink voor een nieuwe naam: Café Het Wapen van Apeldoorn. Maar de buurt bleef vasthouden aan: Café Bannink. Hier vierde muziekvereniging Prins Bernhard haar jubileum, hield voetbalclub Alexandria recepties en vergaderden de leden van duivenvereniging Zuid-Oost elke zondag. De imposante zaal, met toneel en feestverlichting, was toneel voor bruiloften, uitvoeringen, muziekavonden, bioscoopvertoningen en dansfeesten. De geur van vers getapt bier, dampende koffie en sigarenrook hing als een warme deken over het houten interieur.
Kinderen speelden in de tuin, terwijl hun ouders een kaartje legden of de wedstrijd bespraken. Op bijzondere dagen stroomden de wandelaars toe en liep de zaal vol met vrolijke, hongerige en dorstige gasten. Voor veel verenigingen werd Bannink het vaste clublokaal.
Hoogtepunten en verhalen
In de jaren vijftig was café Bannink zelfs een van de weinige plekken in de buurt waar je voor een kwartje een voetbalinterland kon kijken op een groot scherm, toen bijna niemand thuis televisie had. Sportverenigingen als Alexandria, DDH en Apeldoornse Boys sloten hier hun seizoen af. Wandelaars, biljartspelers en duivenmelkers vonden elkaar na hun wedstrijden in het café.
De familie Bannink, met zoon Evert als latere uitbater, stond bekend om zijn hartelijkheid. Generaties Apeldoorners herinneren zich de geur van bier, het gejuich aan de toog, en de gemoedelijkheid waarmee gasten – bekend of onbekend – altijd werden ontvangen. Het café voelde als een tweede thuis.
Het einde van een tijdperk
Met de komst van het spoorviaduct en de stadsvernieuwing kwam het einde in zicht. De gemeente kocht het pand van de familie Bannink en in 1976 werd het karakteristieke café afgebroken. Op die plek verrezen appartementen.
