In de lommerrijke wijk De Parken in Apeldoorn ligt een bijzonder stukje onderwijsgeschiedenis: het Gymnasium Apeldoorn aan de Kastanjelaan 10. Sinds de oprichting in 1913 is dit gebouw uitgegroeid tot een begrip in de stad. Wat begon met slechts 17 leerlingen is inmiddels uitgegroeid tot een moderne school voor ruim 550 gymnasiasten, met een rijke geschiedenis en een monumentale uitstraling die generaties lang is behouden.
Oprichting en bouw
Het gymnasium werd opgericht op 3 september 1913, als reactie op de roep om voortgezet onderwijs in Apeldoorn. Tot dan toe moesten leerlingen uit het dorp uitwijken naar Deventer of Zutphen. De gemeente kocht een terrein aan de Kastanjelaan en gaf de Apeldoornse gemeentearchitect Gerrit de Zeeuw opdracht een school te ontwerpen. De kosten voor het hoofdgebouw bedroegen 55.660 gulden.
Architectonische pracht
Het hoofdgebouw is gemaakt van baksteen, met versieringen van natuursteen. Boven de ramen zitten ronde bogen en het gebouw heeft aan elke kant een iets naar voren springend deel. Boven de hoofdingang staat het motto van de school: “Beatus homo qui invenit sapientiam” (Gelukkig is de mens die wijsheid vindt). Op het dak staat een kleine klokkentoren die van ver te zien is. Binnen zijn nog veel oude details bewaard gebleven, zoals de lambriseringen, houten kasten, kozijnen en het trappenhuis van rood gegoten steen.
Groei en uitbreiding
Door de jaren heen groeide het gymnasium uit zijn jasje. In 1923 kwam er een aparte gymzaal, eveneens ontworpen door De Zeeuw, in de stijl van de Amsterdamse School. Later volgden de Suikerklont (1988) en de Binastempel (1999), respectievelijk voor extra lokalen en exacte vakken. De conciërgewoning op nummer 8 werd later een woonhuis, maar maakte ooit integraal deel uit van het complex.’
De Tweede Wereldoorlog en verzet
In 1942 nam de NSB tijdelijk het schoolbestuur over. De toenmalige rector, Theodoor Hillen, was aangesloten bij deze partij en kreeg de leiding. Dit was onderdeel van de bredere politieke inmenging in het onderwijs tijdens de Duitse bezetting. Na de bevrijding in 1945 werd de school opnieuw opgebouwd, niet alleen fysiek, maar ook in geest en cultuur. In datzelfde jaar werd de schoolkrant Cratera opgericht, als symbool van nieuwe vrijheid en een herstelde schoolgemeenschap. De krant bleef jarenlang bestaan en vormt tot op de dag van vandaag een levende traditie binnen de school.
Restauratie en toekomst
In 2002 werd het hoofdgebouw grondig gerestaureerd en heropend door Pieter van Vollenhoven. De restauratie bracht het gebouw zoveel mogelijk terug in oorspronkelijke staat. Met behoud van zijn historische karakter is het gymnasium nu een eigentijdse school met onder andere Cambridge Engels, klassieke talen, filosofie en bèta-profiel.
Een levende herinnering aan Apeldoorns onderwijsverleden
Het Gymnasium Apeldoorn is niet zomaar een schoolgebouw. Het is een monument van idealen, van architectuur, van vorming en vrijheid. De Kastanjelaan 10 is een adres dat voor velen symbool staat voor een leerzame en bepalende periode in hun leven.
