Op zaterdagavond 18 mei 1918, de avond voor Pinksteren, viel de duisternis over de Arnhemseweg en omgeving in Apeldoorn. Johannes Houtjes, bij velen bekend als Hannes, een 47-jarige vrijgezelle boer die in zijn eentje het erf ‘de Westeneng’ aan het Houtjeskamp bewoonde, zat zoals gewoonlijk aan tafel de krant te lezen. Buiten was het stil. Hannes leidde een eenzaam en teruggetrokken bestaan, afgezonderd tussen de bomen die zijn erf omgaven.
Maar tussen 22:00 en 23:00 uur werd die stilte plots ruw verstoord. Buurtbewoners hoorden een luide knal, alsof er met een geweer geschoten werd. Wat er precies gebeurde, wist niemand nog. Pas de volgende ochtend zou de tragische ontdekking worden gedaan.
De ontdekking van het lichaam
Toen de koejongen, Jan Zweers de volgende ochtend aankwam en geen gehoor kreeg bij het huis van Hannes, viel hem meteen iets op: een van de ramen was gebroken, een deur stond open en de koeien loeiden luid in de stal. Ze hadden duidelijk nog geen eten gehad. De jongen vertrouwde het niet en waarschuwde buurvrouw Petronella van Diggelen-de Blaauw. Samen gingen ze terug naar de boerderij, en na een korte blik besloten ze meteen de politie in te lichten.
De rechercheurs troffen in de woonkamer een gruwelijk tafereel aan. Hannes zat, nog in zijn stoel aan tafel, met een krant voor zich. Hij was van achter door het raam met een schot hagel in het hart getroffen. De moord moet vrijwel direct dodelijk zijn geweest. Alles wees erop dat de dader van buiten had geschoten en doelbewust had toegeslagen.
De verdenking: Gijsbert van Kooten
Niet veel later werd de los werkman Gijsbert van Kooten aangehouden. Hij was geen onbekende van justitie. Eerder had hij negen maanden vastgezeten wegens diefstal met braak. De politie had hem al in het vizier, zeker toen bleek dat hij kort voor de moord bij Houtjes had gewerkt en er onenigheid zou zijn geweest. Bovendien viel op dat hij na de moord plots meer geld uitgaf dan normaal, iets wat argwaan opwekte bij de recherche.
Van Kooten ontkende echter elke betrokkenheid. Hij werd overgebracht naar Zutphen en daar ter beschikking van justitie gesteld. Men ging uit van een roofmoord, maar hoeveel er precies gestolen zou zijn, bleef onduidelijk. Hannes leidde een teruggetrokken bestaan, en niemand wist wat hij aan waardevolle spullen of contant geld in huis had.
De man bleef ontkennen, en ondanks tegenstrijdige verklaringen kwam er onvoldoende bewijs. Na drie maanden voorarrest werd Van Kooten vrijgelaten.
Opnieuw in beeld: de moord op korporaal Vos
Een jaar later kwam Gijsbert van Kooten opnieuw in beeld als verdachte, ditmaal bij de moord op korporaal Vos. Ook in deze zaak raakte hij verstrikt in tegenstrijdige verklaringen en loog hij over zijn verblijfplaatsen, maar opnieuw kon men hem niets hard maken. Hij werd vrijgelaten wegens gebrek aan bewijs.
De geruchten, het wantrouwen en de twijfel
In de dagen, weken en zelfs jaren na de moord bleven de geruchten aanhouden. Sommige buurtbewoners beweerden dat zij die nacht twee onbekende mannen met een geweer hadden gezien in de omgeving van de Arnhemseweg. Anderen fluisterden dat een zekere buurtbewoner op zijn sterfbed de moord zou hebben bekend. Weer anderen wezen richting van iemand met de initialen W. R., een man die eerder in conflict was geraakt met Hannes.
Wat het wantrouwen in de buurt versterkte, was dat kort na de moord nieuwe woningen op het erf van Houtjes verrezen. Sommigen fluisterden dat woningbouwvereniging ‘De Goede Woning’ of zelfs de gemeente Apeldoorn belang had bij de dood van Houtjes om het land vrij te maken. Hoewel er geen bewijs voor dit soort theorieën was, groeide het vermoeden dat er meer speelde dan een simpele roofmoord.
Een leven en een mysterie begraven
Johannes Houtjes werd geboren op 3 november 1870. Op 15 mei 1918 vond hij de dood, slechts 47 jaar oud. Hij werd begraven op de begraafplaats aan de Soerenseweg in Apeldoorn. Geen vrouw, geen kinderen, alleen herinneringen aan een stille man met een eenvoudig leven.
De moord op Hannes Houtjes is tot op de dag van vandaag onopgelost gebleven. Geen bekentenis, geen veroordeling, alleen vragen. Wie schoot Hannes door het hart op die Pinksteravond in 1918?
