Van Werven Tabak aan het Marktplein 28
In de zomer van 1919 opende Jaap van Werven zijn sigarenmagazijn aan de Molenstraat 28 in Apeldoorn. Het begon als een kleine winkel, maar de invloed was groot. Jaap handelde in ruwe tabak en al snel werd zijn etalage een venster op het dorpsleven. Tussen de kistjes sigaren en pijpen verschenen affiches, prijzen en mededelingen. Wie langs de winkel liep, kon zien welke kinderfeesten er waren, welke verenigingen vrijwilligers zochten of welke wedstrijden er waren gespeeld. Ook de postduivenvereniging De Eendracht liet er trots haar trofeeën zien.
Daarnaast kon men bij Van Werven voetbalkaartjes kopen voor AGOVV. Dit alles maakte de winkel tot een ontmoetingsplek voor Apeldoorners. Mensen kwamen er niet alleen om te kopen, maar ook om te horen wat er in het dorp gebeurde. De zaak droeg de naam Mexicana, een benaming die goed paste bij de toen modieuze exotische sfeer van tabak- en sigarenmerken.
Uitbreidingen
De jaren twintig brachten beweging. Op 1 juni 1930 begon Jaap samen met Jan Mouw in de Bakkersteeg de firma Van Werven en Mouw, een groothandel in tabak, sigaren en sigaretten. Lang hield die samenwerking geen stand. Op 7 juli 1931 stapte Jaap eruit en opende hij opnieuw een eigen winkel aan de Hoofdstraat. In 1933 koos hij voor een nog centralere plek op het Raadhuisplein. In dat pand had eerder Brillenhuis Centraal gezeten. Jaap nam die bekende naam over en noemde zijn zaak Sigarenmagazijn Centraal.
Naast de verkoop groeide het organiseren van reizen. Eerst klein, met dagtochten naar steden als Amsterdam en Antwerpen en het verkopen van kaartjes voor uitjes. Later kreeg dit een vaste vorm onder de naam Reisbureau De Veluwe. Het paste bij de manier van werken achter de toonbank. De winkel kende de klanten, wist wie er zin had in een dagje weg en regelde vervoer, kaartjes en tijden. In een tijd zonder internet was die service veel waard. De reis werd zo een natuurlijk vervolg op het contact in de winkel.
Zoon Anton bleef trouw aan het oude pand aan de Molenstraat 28. Daar dreef hij onder de naam Mexicana de sigarenwinkel voort. Zo kreeg de familie een dubbele plek in het centrum.
De professionalisering kwam in april 1935. De onderneming op het Raadhuisplein werd omgezet in N.V. Sigarenmagazijn Centraal, voorheen Van Werven, met de bekende notaris Benjamin van Drimmelen die de akte passeerde en met ministeriële goedkeuring vooraf. Het kapitaal van destijds 10.000 gulden werd in aandelen verdeeld, het bestuur strak omschreven en de vestiging op het Raadhuisplein kreeg het statuur dat paste bij een huis met vaste klandizie, een breder assortiment en een groeiende naam. In januari 1936 kwam de telefoonlijn met nummer 5117, wat voor klanten een nieuw gemak was. Bestellen, vragen en reserveren kon nu ook op afstand, en dat hielp zowel de winkel als de reisactiviteiten.
Tijden van oorlog
De oorlog maakte alles brozer. In Apeldoorn gold vanaf 1940 de verplichte verduistering. Sirenes vervingen de kerkklokken en overal werden schuilkelders ingericht, ook bij het pand van Jaap van Werven aan het Raadhuisplein. Klanten die tijdens een luchtalarm op straat waren, konden daar een veilig onderkomen vinden. De winkel bleef herkenbaar in het Apeldoornse straatbeeld, maar de omstandigheden waren zwaar. Tabak werd schaars, distributie en bevoorrading grillig en de winkel moest voortdurend laveren tussen regels en realiteit.
Ondertussen bleef de N.V. Sigarenmagazijn Centraal wel formeel bestaan. In juni 1941 en mei 1942 werden nog aandeelhoudersvergaderingen gehouden. Het nieuwe telefoonnummer 3416 behield het contact met klanten, maar de marges bleven krap. Op 31 december 1942 werd de N.V. beëindigd. Het bedrijf ging verder als vennootschap onder firma onder de naam Sigarenmagazijn Centraal Jac. van Werven en Zoon. Jaap en zijn zoon Cor stonden voortaan samen op de papieren, met duidelijke afspraken over bevoegdheden.
In februari 1943 werd de overgang naar de v.o.f. ook publiekelijk bekendgemaakt. Korte tijd later wees de burgemeester opnieuw schuilkelders aan, waaronder die bij Van Werven aan het Raadhuisplein. Daarna wordt het stil. Winkels als die van Van Werven draaiden noodgedwongen op een laag pitje, zonder zichtbare publieke activiteiten. Na de bevrijding stond de winkel weer midden in het Apeldoornse leven, precies zoals vóór de bezetting.
De tweede generatie
De tweede generatie kreeg na de oorlog vaste vorm. Zoon Cor werd de dragende man op de winkelvloer en in de boekhouding. In 1956 trok hij de onderneming naar zich toe en zette hij de zaak voort als eenmanszaak onder de vertrouwde handelsnaam. De kern bleef tabak en rookartikelen, het reisbureau bleef als tweede tak bestaan en kreeg de naam Reisbureau de Veluwe Van Werven. De toonbank ontwikkelde zich tot een plaats waar advies en assortiment hand in hand gingen.
Derde generatie
Met de derde generatie kreeg het familiebedrijf een nieuw gezicht. Hans van Werven verkocht eind jaren zeventig zijn eerste sigaar, gewoon achter de toonbank bij zijn vader. Zo groeide hij vanzelf in het vak en nam hij op 18 mei 1984 de zaak van zijn vader over.
Met Van Werven Tabak B.V. hield Hans vast aan de traditie, maar gaf hij er ook zijn eigen stijl aan. Hij bleef zich richten op de sigaren en breidde het assortiment verder uit. Rond 2000 verhuisde hij met de zaak naar het Marktplein 28, waar hij de sjieke uitstraling van vroeger in ere hield. Beneden kwam de winkel, boven richtte hij een rookkamer in waar klanten in alle rust konden proeven en vergelijken. Hans geniet zelf dagelijks van zijn sigaren en zegt gekscherend dat in zijn winkel eigenlijk iedereen zou moeten roken.
Heden
Het reisbureau blijft binnen de familie bestaan en zit nog steeds aan het Raadhuisplein 6, terwijl de overige panden worden verhuurd. Hans richt zich volledig op zijn eigen winkel. Daarmee is Van Werven, ook in de derde generatie, nog altijd een vertrouwd adres voor liefhebbers van sigaren, met dezelfde Apeldoornse wortels als in 1919.
Hans is altijd herkenbaar: keurig in pak, met een dikke sigaar tussen zijn lippen. Hij is netjes, beleefd en heeft een flinke dosis humor. Regelmatig geeft hij interviews voor bladen en televisie, waarin zijn kwinkslagen niet ontbreken. Hij is een groot liefhebber van sigaren en kan er uren over praten. Gekscherend zegt hij dat in zijn zaak iedereen móét roken en dat niet-rokers niet welkom zijn. Ook met jongeren kan hij goed opschieten, tegen hen grapt hij dat ze vooral moeten gaan roken. Het maakt hem, net als zijn winkel, tot een cultfiguur in Apeldoorn.
