De gebroeders Zevenhuizen
De geschiedenis van de familie Zevenhuizen gaat terug tot de zeventiende eeuw, toen Sebus Jacobs Raedemacker (later Sevenhuisen) zich rond 1650 vestigde in de regio Apeldoorn. Zijn nageslacht werd generaties lang gevormd door arbeid in de papierindustrie, als imkers, voerlieden en boeren. In een tijd waarin arbeid niet alleen een economische noodzaak was, maar ook een vorm van identiteit, leefde deze familie van hun handen en hun paarden.
In 1871 werd Jan Zevenhuizen geboren, zoon van Johannes Zevenhuizen, die zelf voerman, landbouwer en postrijder was. Jan trouwde met Willemina Overkamp. Samen kregen ze acht kinderen, van wie vier zoons – Jan, Johannes, Gerrit Hendrik en Berend – later een onuitwisbare stempel zouden drukken op de Apeldoornse transportwereld.
Oprichting van de firma
In 1927 bundelden de vier broers hun krachten en richtten zij gezamenlijk de Firma Gebroeders Zevenhuizen op. De onderneming begon met eenvoudige middelen. In een tijd waarin veel landwegen nog onverhard waren, kozen de broers voor het gebruik van trekschuiten, voortgetrokken door paarden langs de oevers van het Apeldoorns Kanaal. De kanaalzone was een drukbevaren logistiek centrum en bood de broers een kans om zich te specialiseren in verhuizingen, sleepdiensten en bulktransport van zand, grind en bouwmaterialen.
Het bedrijf groeide gestaag. In 1935 werd de firma officieel ingeschreven bij de Kamer van Koophandel. Het hoofdkantoor bevond zich aan het Kanaal Noord 23. De broers stelden onderling duidelijke afspraken op: ieder had gelijke stemrechten, uitgaven tot 500 gulden konden zelfstandig worden gedaan, daarboven was instemming van minstens twee broers vereist. Deze structuur bood overzicht en voorkwam misbruik van vertrouwen.
De jaren dertig waren groeijaren. In 1937 breidde de onderneming haar activiteiten uit met een eigen zand- en grinthandel. De eerste vrachtwagens (groene Chevrolets) werden aangeschaft, waarmee de stap werd gezet van water naar weg. In 1940 werd het administratiekantoor verplaatst naar de Korte Kanaalstraat 46.
De roerige oorlogsjaren
De Duitse inval in mei 1940 veranderde de situatie drastisch. Brandstofrantsoenering, voertuigvorderingen en distributieregels troffen de transportsector hard. Tegelijkertijd ontstonden er nieuwe kansen voor bedrijven die bereid waren samen te werken met de bezetter. Transporteurs werden ingeschakeld voor het vervoeren van bouwmaterialen voor Duitse verdedigingswerken, voedselrantsoenen en, in sommige gevallen, inboedels van gedeporteerde Joden.
Binnen de familie Zevenhuizen ontstonden scheuren. Johannes, woonachtig aan de Floralaan, meldde zich aan bij de Nationaal-Socialistische Beweging (NSB). Zijn keuze was naar eigen zeggen ideologisch, maar werd binnen de familie als verraad ervaren. NSB-lidmaatschap kon voordelig uitpakken voor transporteurs: het betekende toegang tot brandstof, bescherming tegen inbeslagname en gegarandeerde opdrachten. Voor Johannes leek het een strategische zet. Voor zijn broers was het onaanvaardbaar.
De familieband begon te breken. In 1942 trouwde Gerrit Hendrik Zevenhuizen, maar zijn broers waren niet aanwezig bij het huwelijk. Dit was ook het jaar waarin de grootschalige deportaties van Joden uit Apeldoorn begonnen, met name vanuit het Apeldoornsche Bosch. Of Johannes betrokken was bij transporten rond deze deportaties is niet gedocumenteerd, maar het feit dat hij zijn netwerk via de NSB uitbreidde, leidde tot de breuk.
Het uiteenvallen van de firma
Op 15 maart 1945, nog voor de bevrijding van Apeldoorn, werd de firma officieel ontbonden. Elk van de broers ging zelfstandig verder, met een eigen onderneming, eigen kleur vrachtwagens en eigen klantenkring.
Jan Zevenhuizen bleef werken vanuit Kanaal Noord 23. Zijn zoon werkte korte tijd mee, maar na het overlijden van Jan sr. in 1954 nam schoonzoon Teun Bosman de leiding over. Onder zijn leiding groeide het bedrijf tot een gerespecteerde naam. De vrachtwagens waren donkergroen en herkenbaar in het Apeldoornse straatbeeld. In 1986 nam Jan Bosman, zoon van Teun, de zaak over. In 1992 volgde de verhuizing naar Kanaal Zuid 6. In 2023 werd het bedrijf overgenomen door Van Gerrevink.
Gerrit Hendrik begon een zelfstandige onderneming aan de Korte Kanaalstraat 46. Hij bleef trouw aan zijn werkwijze en klanten, maar had geen opvolger. In 1960 werd zijn bedrijf opgeheven. Zeven jaar later overleed hij, op 62-jarige leeftijd.
Berend Zevenhuizen begon begin 1945 met een eigen expeditiebedrijf aan de Havenweg 18. Hij dreef deze onderneming slechts kort, want in maart 1946 verkocht hij het bedrijf aan zijn broer Johannes. Berend trok zich terug uit het ondernemerschap, maar bleef nog enige tijd werkzaam voor zijn broer.
Johannes, de meest omstreden van de vier, zette het bedrijf voort onder de naam Expeditiebedrijf Joh. Zevenhuizen. Zijn wagens kleurden rood, een bewuste brandingstrategie om zich te onderscheiden van zijn broer. Hij bouwde zijn onderneming uit en droeg deze later over aan zijn schoonzoon Henk Heijers. Het bedrijf verhuisde naar de Duivenlaan, werd verkocht aan Siebes Dekker, maar ging vijf jaar later failliet. Enkele vrachtwagens werden toen overgenomen door Jan Zevenhuizen. Wat resteerde, kwam via via uiteindelijk in handen van Van Ganzenwinkel.
De gebroeders Zevenhuizen
Het verhaal van de Gebroeders Zevenhuizen is meer dan een familiegeschiedenis. Het is een venster op de twintigste eeuw, waarin thema’s als ondernemerschap, loyaliteit, oorlog, schuld, herstel en overname samenkomen. De broers begonnen als één front, maar eindigden als concurrenten. Hun wagens reden door dezelfde straten, maar vertegenwoordigden verschillende idealen en keuzes.
